در عکاسی پرتره کلاسیک چند عامل وجود دارد که می‌بایست آن‌ها را کنترل کرده و دربارهٔ آن‌ها فکر کنید تا پرتره‌ای ستایش برانگیز از موضوعتان ثبت کنید. شامل: نسبت نورپردازی[۲]، الگوی نورپردازی[۳]، نمای چهره[۴] و زاویه دید[۵]. پیشنهاد می‌کنم این موارد بنیادی در عکاسی پرتره را به خوبی و به طور کامل فرابگیرید، پس از آن می‌توانید قوانین را زیر پا بگذارید. با این حال اگر بتوانید همین یک مورد (الگوی نورپردازی) را یاد بگیرید، روش صحیح ثبت پرتره‌های عالی از افراد مختلف را خواهید یافت. در این مقاله برآنیم تا نگاهی به الگوهای نورپردازی بیاندازیم: الگوی نورپردازی چیست؟ چرا الگوی نورپردازی مهم است؟ و چگونه از آن استفاده کنیم؟
الگوی نورپردازی را می‌بایست این چنین تعریف کنم که، چگونه نور و سایه[۶] (سایه روشن‌ها) در سراسر چهره برای خلق اشکال مختلف نقش ایفا می‌کنند. در اصطلاح ساده‌تر، سایه بر روی صورت به چه شکل عمل می‌کند. چهار الگوی نورپردازی در عکاسی پرتره به شرح زیر رایج است:
- نورپردازی اسپلیت[۷]
- نورپردازی لوپ[۸]
- نورپردازی رامبراندی[۹]
- نورپردازی پروانه‌ای[۱۰]
همچنین نورپردازی‌های گسترده[۱۱] و کوتاه[۱۲] هم وجود دارند که بیشتر از یک سبک[۱۳] هستند و می‌توانند با بیشتر الگوهای اشاره شده در بالا استفاده شوند. اجازه دهید به هر کدام به طور مجزا نگاهی بیاندازیم.
۱. نورپردازی اسپلیت
نورپردازی اسپلیت دقیقاً همان چیزی ست که نام آن اشاره می‌کند – این نورپردازی چهره را دقیقاً به دو نیمهٔ مساوی تقسیم می‌کند به صورتی که یک طرف در نور و سمت دیگر در سایه باشد. این نوع نورپردازی غالباً برای خلق تصاویر جذاب و دراماتیک از افراد از قبیل پرتره‌ای از یک موزیسین یا یک هنرمند استفاده می‌شود. نورپردازی اسپلیت بیشتر یک الگوی مردانه است در نتیجه معمولاً برای آقایان در مقایسه با بانوان مناسب‌تر و قابل اجرا‌تر است. با این حال به خاطر داشته باشید، هیچ قانون مطلقی در این مورد وجود ندارد، بنابراین پیشنهاد می‌کنم از مطالبی که اینجا ذکر می‌شود به عنوان یک نقطهٔ آغاز یا راهنما استفاده کنید. بنابراین تا زمانی که آن را بیاموزید و بتوانید حتی در خواب هم از آن بهره بجویید، سعی کنید هر جا مطمئن نیستید به اصول اولیه پایبند بمانید.
برای حصول الگوی نورپردازی اسپلیت به سادگی منبع نور را با زاویهٔ ۹۰ درجه در سمت چپ یا راست موضوع قرار دهید، حتی ممکن است منبع نور اندکی پشت سر موضوع قرار بگیرد. مکانی که نور را در ارتباط با موضوع قرار می‌دهید، به چهرهٔ شخص بستگی خواهد داشت. دقت کنید که نور چگونه روی چهرهٔ موضوع می‌افتد و بر این اساس آن را تنظیم کنید. در نورپردازی اسپلیت صحیح، سمت نور نخوردهٔ چهره (سمتی که در سایه فرو رفته)، نور را تنها در داخل چشم به دست می‌آورد. اگر با کمی چرخش بیشتر صورت شخص، نور روی گونه می‌افتد، ممکن است چهرهٔ شخص برای نورپردازی اسپلیت ایده آل نباشد.
توجه: هر الگوی نورپردازی می‌تواند روی هر نمایی از چهره (نمای جلو[۱۴] که هر دو گوش را نشان می‌دهد، یا ۴/۳ چهره (سه رخ)، یا حتی نیمرخ[۱۵]) خلق شود. تنها بدانید که منبع نور می‌بایست چهره را دنبال کند تا الگوی نورپردازی، ثابت باقی بماند. اگر موضوع سرش را چرخاند، الگو تغییر خواهد کرد. بنابراین می‌توانید آن را به سود خود استفاده کنید و به آسانی الگو را به کمک موضوع تنظیم کنید، مثلاً از وی بخواهید سرش را کمی بچرخاند.
- برق چشم (کچ لایت[۱۶]) چیست؟
ملاحظه کنید در عکس بالا چشم‌های نوزاد انعکاسی از منبع نور حقیقی را در خود جای داده‌اند، که به شکل یک نقطهٔ سفید کوچک دیده می‌شود، اما در واقع اگر دقیق‌تر نگاه کنیم می‌توانیم شکل نوری را که در این پرتره استفاده شده است ببینیم.
توجه کنید که نقطهٔ روشن در واقع یک شش ضلعی[۱۷] ست با مرکزی سیاه. این نوری ست که در نورپردازی موضوع به کار رفته است. سافت باکسی[۱۸] شش ضلعی بر روی فلش اسپیدلایت کانن[۱۹].
این همان چیزی ست که به عنوان برق چشم (کچ لایت) شناخته می‌شود. اگر چشم موضوع فاقد این اثر باشد، چشم‌ها تیره به نظر می‌رسند، مرده و بدون زندگی. می‌بایست مطمئن شوید که حداقل یکی از چشم‌ها دارای برق چشم باشد که به موضوع جان بدهد. به یاد داشته باشید که این اثر عنبیه را نیز روشن می‌کند و به سرتاسر چشم نور می‌تاباند. برق چشم (کچ لایت) به چشم‌ها حس حیات اضافه می‌کند و به آن‌ها درخشش می‌دهد.
۲. نورپردازی لوپ
نورپردازی لوپ از طریق خلق سایه‌ای کوچک از بینی موضوع روی گونه‌ها حاصل می‌شود. به منظور دست یابی به نورپردازی لوپ، منبع نور می‌بایست کمی بالا‌تر از سطح چشم بوده و حدود ۳۰-۴۵ درجه از دوربین زاویه داشته باشد. (بسته به موضوع، می‌بایست یاد بگیرید چگونه چهرهٔ افراد را بخوانید).
به این تصویر نگاه کنید تا ببینید سایه‌ها کجا قرار می‌گیرند و در سمت چپ آن‌ها، می‌توان سایهٔ کوچکی از بینیشان دید. در نورپردازی لوپ لازم نیست سایهٔ بینی بخش بزرگی از سطح گونه را لمس کند. سایه را کوچک نگه دارید و کمی رو به پایین، اما مراقب باشید که منبع نورتان را خیلی بالا قرار ندهید چراکه سایه‌های غیر معمولی ایجاد خواهد شد ضمن اینکه سبب از دست رفتن برق چشم‌ها (کچ لایت) می‌شود. نور لوپ شاید رایج‌ترین یا متداول‌ترین الگوی نورپردازی باشد چون به آسانی حاصل می‌شود و ضمن اینکه موضوعات را جذاب‌تر نمایش می‌دهد.
در این نمودار پس زمینهٔ سیاه نمایانگر دسته‌ای از درختان پشت موضوعات است. خورشید در حال آمدن بر فراز درختان است اما موضوعات کاملاً در سایه هستند. رفلکتوری سفید سمت چپ دوربین استفاده می‌شود تا نور را به سوی چهرهٔ موضوعات بازگرداند. رفلکتور می‌تواند رو به خورشید باشد یا نباشد هرچند اگر رو به آن هم نباشد می‌توان هنوز از نور آن بهره برد. تنها با زاویه‌ها بازی کنید، به کمک تغییر مکان رفلکتور می‌توان الگوی نورپردازی را تغییر داد. برای نورپردازی لوپ لازم است که رفلکتور در حدود ۳۰-۴۵ درجه از دوربین زاویه داشته باشد. همچنین می‌بایست کمی بالا‌تر از سطح چشم موضوعات باشد در نتیجه سایه یا حلقهٔ بینی موضوعات به سمت گوشهٔ دهان زاویه می‌گیرد و پایین می‌آید. اشتباهی که اغلب تازه کار‌ها در استفاده از رفلکتور‌ها مرتکب می‌شوند این است که آن‌ها را پایین می‌گذارند و رو به بالا زاویه می‌دهند. در نتیجه زیر بینی موضوع را روشن می‌کند و الگوی جذابی ایجاد نمی‌شود.
۳. نورپردازی رامبراندی
نورپردازی رامبراندی بیشتر به این دلیل چنین نامگذاری شده است که رامبراند، نقاش، اغلب از این الگوی نورپردازی در نقاشی‌هایش استفاده می‌کرد، همچنان که می‌توانید در پرترهٔ خودش در تصویر بالا ببینید. نورپردازی رامبراندی به کمک نور مثلثی روی گونه شناخته می‌شود. برخلاف نورپردازی لوپ که سایهٔ بینی و گونه به یکدیگر نمی‌رسند، در نورپردازی رامبراندی آن‌ها به یکدیگر رسیده و آن مثلث کوچک به دام افتاده از نور را در میان خود ایجاد می‌کنند. به منظور حصول نورپردازی رامبراندیِ صحیح می‌بایست مطمئن شد که درون چشم سمت سایه دار چهره، نور و برق چشم (کچ لایت) وجود دارد، در غیر این صورت چشم «مرده» به نظر خواهد رسید و درخششی زیبا نخواهد داشت. نورپردازی رامبراندی دراماتیک‌تر است، بنابراین مثل نورپردازی اسپلیت حس و حال و اتمسفر بیشتری ایجاد می‌کند ضمن اینکه حس تیره تری به عکس می‌دهد. از آن به تناسب و در زمان مقتضی استفاده کنید.
به منظور خلق نورپردازی رامبراندی موضوع می‌بایست کمی در خلاف جهت نور بچرخد. نور باید بالای سر موضوع باشد به گونه‌ای که سایه از بینی وی روی گونه بیافتد. چهرهٔ هر کسی برای خلق الگوی نورپردازی رامبراندی ایده آل نیست. اگر موضوع انتخابی شما استخوان گونهٔ بلند و برجسته‌ای دارد احتمالا عمل خواهد کرد. اما اگر موضوع صاحب بینی کوچکی باشد یا پل بینی وی تخت باشد، ممکن است این الگوی نورپردازی به سختی حاصل شود. مجدداً، به یاد داشته باشید تا زمانی که پرترهٔ جذابی از موضوعتان به دست آورده‌اید، و مود و حالتی که می‌خواهید خلق می‌شود لازم نیست دقیقاً همین الگو یا الگوی تعریف شدهٔ دیگری را دنبال کنید – در این حالت نورپردازی خوبی صورت گرفته است. اگر از نور پنجره بهره می‌برید و پنجره تا کف زمین ادامه دارد، می‌بایست بخش پایین آن را با گوبو[۲۰] (صفحه مشکی رنگی که از آن برای مسدود کردن نور استفاده می‌گردد و به آن سایبان نور هم گفته می‌شود. گوبو‌ها معمولاً با بوم جلوی فلش قرار می‌گیرند) یا مقوا بپوشانید، تا این نوع از نورپردازی را به دست آورید.
۴. نورپردازی پروانه ای
نورپردازی پروانه‌ای به خاطر سایهٔ پروانه‌ای شکلی که زیر بینی ایجاد می‌کند به درستی نامگذاری شده است این الگوی نورپردازی به واسطه قرار دادن منبع نور اصلی بالا و درست پشت دوربین ایجاد می‌شود. در واقع در این الگو، عکاس زیر منبع نور مشغول عکاسی ست. این الگوی نورپردازی اغلب برای خلق تصاویری با سبک گلامور[۲۱] (یکی از سبک‌های عکاسی مادلینگ[۲۲]) و به منظور ایجاد سایه زیر گونه‌ها و چانه استفاده می‌شود. ضمن اینکه افراد مسن را جذاب‌تر می‌کند چرا که روی چین و چروک‌ها به نسبت نورپردازی از پهلو کمتر تأکید می‌کند.
نورپردازی پروانه‌ای با داشتن یک منبع نور، درست پشت دوربین و کمی بالا‌تر از سطح چشم یا سر موضوع (بسته به شخص) حاصل می‌شود. این الگو گاهی با قرار دادن یک رفلکتور درست زیر چانه موضوع تکمیل می‌شود، حتی موضوع خودش می‌تواند آن را نگه دارد. این الگو موضوعاتی با گونه‌های مشخص و برجسته و چهره‌های باریک و لاغر را جذاب‌تر می‌کند. فردی با یک چهرهٔ گرد و پهن ممکن است با نورپردازی لوپ یا حتی اسپلیت بهتر به نظر برسد تا چهره‌شان را لاغر‌تر کند. دست یافتن به این الگو در زمان استفاده از نور پنجره یا تنها یک رفلکتور سخت‌تر است. اغلب منبع نور شدیدتری مانند خورشید یا یک فلش لازم است تا سایهٔ قابل توجه بیشتری زیر بینی ایجاد کند.
۵. نورپردازی گسترده
نورپردازی گسترده خیلی الگوی خاصی نیست، بیشتر سبکی ست از نورپردازی. هر کدام از الگوهای نورپردازی که در ادامه آمده می‌توانند گسترده یا کوتاه باشند: لوپ، رامبراندی، اسپلیت.
نورپردازی گسترده زمانی حاصل می‌شود که چهرهٔ موضوع کمی از مرکز (به سمت دوربین) می‌چرخد و سمتی از چهره که به طرف دوربین قرار دارد (و گسترده‌تر است) در معرض نور قرار می‌گیرد. در نتیجه منطقهٔ وسیع تری از نور روی چهره ایجاد می‌شود، ضمن اینکه بخش کوچکی از چهره در سایه قرار می‌گیرد. نورپردازی گسترده گاهی اوقات برای پرتره‌های «با نور زیاد» (های کی[۲۳]) استفاده می‌شود. این نوع از نورپردازی چهرهٔ شخص را گسترده‌تر یا پهن‌تر نشان می‌دهد (به همین دلیل این گونه نامگذاری شده است) و می‌تواند روی فردی با چهرهٔ خیلی لاغر استفاده شود تا آن را پهن‌تر نشان دهد. اگر چه بیشتر مردم می‌خواهند لاغر‌تر به نظر برسند نه پهن‌تر، بنابراین چنین نوعی از نورپردازی برای افراد چاق و سنگین وزن یا افرادی که صورتی گرد دارند ممکن است مناسب نباشد.
به منظور خلق نورپردازی گسترده چهره از منبع نور چرخانده می‌شود. توجه کنید که چگونه سمتی از چهره که به سمت دوربین قرار گرفته از بیشترین میزان نور برخوردار است و سایه‌ها روی سمت دور‌تر چهره، دور‌ترین نقطه از دوربین قرار دارند. به عبارت ساده، نورپردازی گسترده، بزرگ‌ترین بخش از چهره که قابل دیدن است را روشن می‌کند.
۶. نورپردازی کوتاه
نورپردازی کوتاه در نقطهٔ مقابل نورپردازی گسترده قرار دارد. همانطور که می‌توان در تصویر ملاحظه کرد، نورپردازی کوتاه سمتی از چهره که رو به دوربین چرخیده است (سمت گسترده‌تر) را در سایه بیشتری قرار می‌دهد. این سبک از نورپردازی غالباً برای پرتره‌های با نور کم (لو کی[۲۴]) یا پرتره‌های تیره‌تر استفاده می‌شود. این نورپردازی بخش بیشتری از چهره را در سایه قرار می‌دهد، مجسمه وار‌تر است، کیفیت سه بعدی به عکس اضافه می‌کند و بیشتر افراد را لاغر‌تر و جذاب‌تر نشان می‌دهد.
در نورپردازی کوتاه، این بار چهره به سوی منبع نور می‌چرخد. ملاحظه کنید که چگونه بخشی از چهره که دور از دوربین قرار دارد بیشترین نور را به خود اختصاص داده است و سایه‌ها روی بخش نزدیک‌تر چهره نسبت به دوربین افتاده‌اند. به عبارت ساده، نورپردازی کوتاه، بزرگ‌ترین بخش از چهره که قابل دیدن است را در سایه قرار می‌دهد.
- همه را کنار هم قرار دهید
زمانی که آموختید چگونه هر کدام از الگوهای مختلف نورپردازی را تشخیص داده و خلق کنید، پس از آن می‌توانید یاد بگیرید که چگونه و چه زمانی آن‌ها را به کار ببندید. با مطالعه و بررسی چهرهٔ موضوعتان خواهید آموخت که بهترین الگوی نورپردازی برای وی کدام است، و برای نوع پرتره و اتمسفر مد نظر شما مطلوب‌تر است. شخصی با چهره‌ای خیلی گرد که می‌خواهد در پرترهٔ فارغ التحصیلی‌اش لاغر‌تر به نظر برسد، بسیار متفاوت نورپردازی خواهد شد در مقایسه با کسی که می‌خواهد یک عکس تبلیغاتی برای گروه‌اش بگیرد که آن‌ها را بد جنس و عصبانی نشان دهد. زمانی که همهٔ الگو‌ها را شناختید، تا چگونه نور را تشخیص داده و در کیفیت نور[۲۵]، جهت نور[۲۶] و نسبت[۲۷] نور خبره شدید، پس از آن کاملاً برای سر و کار داشتن با چالش‌ها به خوبی تجهیز شده‌اید.
تغییر الگوی نورپردازی خیلی آسان است اگر بتوانید منبع نور را حرکت دهید. هرچند اگر منبع نور اصلی خورشید است، یا یک پنجره، انجام آن کمی سخت‌تر است. در این شرایط آنچه به جای جابجایی نور می‌بایست انجام دهید، جابجایی و چرخاندن موضوع با توجه به نور است تا بتوانید جهتی که نور روی موضوع می‌افتد را تغییر دهید. یا جایگاه دوربینتان را تغییر دهید، یا جایگاه موضوعات را عوض کنید. بنابراین اگر نمی‌توانید خود منبع نور را جابجا کنید، نخست تلاش کنید چیز‌هایی که امکان جابجایی دارند را در ارتباط با نور جابجا کنید.
- تمرین کنید
خود را یک موضوع فرض کنید (به عنوان یک موضوع زندهٔ واقعی) و تمرین کنید تا هر یک از الگوهای نورپردازی که پیرامون آن‌ها صحبت شد را خلق کنید:
- نورپردازی اسپلیت
- نورپردازی لوپ
- نورپردازی رامبراندی
- نورپردازی پروانه‌ای
به یاد داشته باشید که هر دو سبک نورپردازی گسترده و کوتاه را برای هر یک از الگو‌ها اجرا کنید، البته اگر قابل اجرا بود. فعلاً نگران دیگر زمینه‌ها (نسبت، فیل لایت[۲۸] و غیره) نباشید، تنها تمرکز کنید که نخست اگو‌ها را به خوبی یاد بگیرید. از نور یک پنجره استفاده کنید، یک چراغ پایه دار با لامپی عریان (آباژور بدون فانوس و کلاهک) یا خورشید – سعی کنید از منبع نوری استفاده کنید که قادر باشید ببینید چه چیزی در حال اتفاق افتادن است (پیشنهاد می‌کنم تا زمانی که تجربهٔ بیشتری به دست نیاورده‌اید از فلش استفاده نکنید، یاد گیری با فلش سخت‌تر است، چرا که تا پیش از زمانی که عکس گرفته نشده نمی‌توانید الگوی نورپردازی خود را ببینید)، همچنین برای آغاز، بهترین کار این است که با موضوعاتی شروع کنید که با دوربین به طور مستقیم روبرو می‌شوند، در نتیجه نیازی به چرخش چهره به منظور خلق نورپردازی گسترده و کوتاه نیست.
[۱] Darlene Hildebrandt
[۲] Lighting Ratio
[۳] Lighting Pattern
[۴] Facial View
[۵] Angle of View
[۶] Light and Shadow
[۷] Split lighting
[۸] Loop lighting
[۹] Rembrandt lighting
[۱۰] Butterfly lighting
[۱۱] Broad
[۱۲] Short
[۱۳] Style
[۱۴] Frontal View
[۱۵] Profile
[۱۶] Catch light
[۱۷] Hexagon
[۱۸] Soft box
[۱۹] Canon speedlite
[۲۰] Gobo
[۲۱] Glamour
[۲۲] Modeling
[۲۳] High Key
[۲۴] Low Key
[۲۵] Quality of Light
[۲۶] Direction of Light
[۲۷] Ratio
[۲۸] Fill Light
منبع
ترجمه: محمد امین نادی
